Milorad Mišković SRBI U OSIJEKU

Milorad Mišković SRBI U OSIJEKU

Prvi pisani spomen Srba u Osijek je 30. maja 1534. godine gdje posljednji srpski despot Pavle Bakić u svome pismu austrijskom caru navodi kako je saznao važne informacije o stanju u tadašnjoj Otomanskoj imperiji od osječkih Srba koji žive u turskom Osijeku.Prema nekim navodima Srbi u Osijeku žive i doseljavaju se i prije 1534. kada i nastaje ovo pismo te se pretpostavlja da se u sklopu turske tvrđave imali svoju Serb-mahalu i malu kapelu u kojoj su Turci dopuštali bogosluženja.

Danas u Osijeku postoje brojni spomenici nekada slavnog i bogatog srpskog življa,a jedni od njih su i krstovi.

ZAVJETNI KRST U BANOVOJ ULICI U OSJEČKOM DONJEM GRADU (prva polovica 18.stoljeća-28.septembra 1977. Rastavljen te iste godine prenešen na današnju lokaciju)

Današnji Osijek nije nekada bio tako jedinstven grad nego se dijelio na Donji,Gornji, Novi grad te Tvrđu tj. tvrđavu.Kako srpskom stanovništu u 18. vijeku nije bilo dozvoljeno naseljavanje nigdje drugdje nego samo u Donji, oni se tko masovno doseljavaju i izgrađuju cijele četvrti donoseći pritom svoju kulturu, jezik i običaje. U sredini nekadašnjeg Gladnog sokaka, današnje Banove ulice, a na uglu s Oračkom, u prvoj polovici 18. st. podignut je ovaj krst. Sačuvana su dva narodna predanja vezana za nastanak ovog krsta:

Prvo: u vrijeme haranja kuge Osijekom u prvoj polovici 18 st. u čast dana kada je bolest prestala-podignut je ovaj krst, gdje se ložila vatra i pojala prigodna pjesma za uskršnje poklade.

Drugo: po opisu iz 1940. godine (Topolovac: „Preskakanje vatre“ ...Politika br. 11.434, str. 19) „...svake godine na uskršnje poklade u „donjem gradu“ kod zavetnog krsta vrši se preskakanje vatre. “Ovaj običaj usatnovljen je povodom jednog velikog požara, koji je bio pre dve stotine godina. Tada je izgorjela jedna cijela ulica, koja se sada zove Banova ulica. U to vreme Banova je ulica nosila drugo ime i u njoj su bili nastanjeni najbogatiji srpski građani tadašnjeg Oseka. Posle požra koji je progutao celu imovinu tih ljudi,ulica je nazvana Gladni sokak.Ova je ulica prije te dve stotine godina bila u potpunosti nastanjena Srbima.Da bi tu veliku katastrofu,koju su preživjeli oveličili za sva vremena,Srbi su odmah posle požara podigli Zavetni krst i to na mestu gde je izgorela poslednja kuća u ovoj ulici.Požar je izbio na uskršnje poklade i građani su rešili da i taj dan, svake godine,bude obeležen radnjom,koja treba da podseća na požar.Uvedeno je paljenje slame i preskakanje vatre uz pevanje pesama.I požar se više nije pojavio.A krst je simbolično nastavio nositi ime Zavetni krst kao što je preživeo i običaj preskakanja vatre.Krst je (po opisu iz Letopisa za 1945.)“starinskog oblika,željezna građa usađena je u kameni stup sa vinovom lozom i grožđem u reljefu,dolje je zidani postament,okolo zidana ograda sa željeznim stupovima.“Postoje i mnoge teorije da „vrat“ krsta datira iz rimskog perioda pošto je Donji grad nastao na mjestu nekadašnje rimske kolonije Mursa,a za srpsko graditeljstvo slavonskog područja nije bilo karakteristično korištenje simbola grožđa.Tokom 1962. krst je obnovila Osječanka Ankica Zdravolić. U februaru 1964. krst je oštećen te ga crkvena opština obnavlja,a ikone izrađuje akademnski slikar Dragan Bjelogrlić te je obnovljeni krst i osvećen 3. juna 1964. godine.