MITROPOLIJA

MITROPOLIJA

Velika zgrada Mitropolija je sagrađena na mestu Starog kneževog konaka, podignutog 1818, i blizu stare zgrade Mitropolije, izgrađene od slabog materijala sredinom osamnaestog veka, a preko puta današnje Saborne crkve. Planove za Mitropoliju izradio je Jan Nevola ili jedan od srbijanskih arhitekata, možda, kako navodi Nestorović, Pavle Đakonović. Nova zgrada Mitropolije imala je prizemlje i sprat, simetrično rešenu osnovu sa glavnim ulazom prema Sabornoj crkvi. U prizemlju je bila Bogoslovija, na spratu iznad ulaza bila je kapela, sa oltarom i apsidom u vidu erkera, u kojoj je ikonostas oslikao Dimitrije Avramović. Izgradnja ovog zdanja započeta je 1847, a završena je krajem 1850. godine. Spoljna obrada ove, za ono vreme, prilično prostrane zgrade osrtavljala je "prijatan utisak" jer je imala "harmonične simetrične podele prozorskih osovina" i naglašeno malo kube iznad ulaza. Profilacija "venca i prozorskih okvira je bila čista, stilska i dobro izvedena pa je i čitav ambijent: Konak, Saborna crkva i ova zgrada Mitropolije, mada različite stilske obrade, bio u svoje vreme, kako ističe Nestorović, lep arhitektonski kompleks". Mitropolija je porušena 1934. godine i na njenom mestu sagrađena je današnja monumentalna zgrada Patrijaršije. Grdnju mitropolije u svoje vreme inicirao je srpski mitropolit Petar Jovanović (1833-1859) koji je posle smrti svog prethodnika, Melentija, koga je knez Miloš iskreno "oplakao", izabran za novog srpskog mitropolita. Prema opisu, koji je sačuvan, Pavle je bio izrazito lep čovek zbog čega je u narodu bio prozvan „lepi Paja". Bio je srednjeg stasa, živahnih, crnih, velikih očiju, i izuzetan govornik. U "besedama koje je držao neposredno pred knežev pad iznosio je, kako piše Radoš Ljušić, osnovne ideje ustavobraniteljskog pokreta toliko sugestivno da se čak i prestolonaslednik Milan "nosio mišlju" da ovo "izuzetno crkveno i političko štivo" štampa u posebnoj knjizi. Posle čuvene Svetoandrejske skupštine održane 1859. godine kada je došlo do druge smene dinastija u Kneževini Srbiji i Mitropolit Petar je kao istaknuti pristalica svrgnute dinastije morao da napusti Srbiju. Otišao je u manastir Krušedol i posle par neuspelih pokušaja da se vrati u Srbiju umro je 22. septembra 1864. u Sremskim Karlovcima. Sahranjen je manastiru Krušedolu. 
A zgrada mitropolije je dugo, sve do rušenja u trdesetim godinama XX veka, bila jedan od značajnijih spomenika, koji je Beograđane potsećao na same početke arhitektonskog stvaralaštva.