среда, 1. јул 2009.

Dabrobosanska eparhija

Dabrobosanska eparhija

 

Dabrobosanska eparhija

 

„Koji mi pakoste, prebijajuci kosti moje,
rugaju mi se govoreci mi svaki
dan: Gdje je Bog tvoj?"
(Psalam 42, 10)

 

 

Sediste prve episkopije u Bosni, posle krstenja Srba, osnovano je kod crkve Svetog Petra u Ban Brdu. Kada je Sveti Sava vrsio organizaciju Srpske crkve od 1219. godine, ustrojio je prema Bosni eparhiju u Dabru, a posle pada Bosne pod Turke 1463. godine, dabrobosanski mitropolit je vrsio duhovni nadzor nad pravoslavnima u celoj Bosni, pa je cak od peckog patrijarha dobio vlast i nad pravoslavnim Srbima u Dalmaciji kao „egzarh cele Dalmacije".

Sediste dabrobosanskog mitropolita bilo je najpre u manastiru Banji u Dabru. Kasnije se sediste pomeralo prema zapadu, te je neko vreme bilo u manastiru Rmnju, na tromedji Bosne, Dalmacije i Hrvatske. Od 1713. godine, tron ovog vladicanstva je u Sarajevu, gde se nalazi i danas.

Posle nasilnog ukidanja organizacije Pecke patrijarsije (1766), na katedru dabrobosanskih mitropolita dolaze Grci. Tada je, na osnovu sporazuma izmedju austrougarske drzave i Carigradske patrijarsije od 1880. godine, pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini postala autonomna mitropolija u ciji sastav pored Dabrobosanske ulaze jos Zvornicka, Zahumsko-hercegovacka, a kasnije i Banjalucko-bihacka eparhija. U to vreme je pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini dobila i svoju nacionalnu jerarhiju. Prvi Srbin dabrobosanski mitropolit bio je Sava Kosanovic (1881–1885), ali je on zbog sukoba sa agresivnim austro-katolickim prozelitistima morao da odstupi. Njegovi naslednici produzili su borbu za jacanje i odbranu narodne crkveno-prosvetne autonomije.

Prilikom ujedinjenja Srpske pravoslavne crkve (1920), Dabrobosanska mitropolija je, kao i ostale eparhije u Bosni i Hercegovini, usla u sastav obnovljene Srpske patrijarsije.

Bogoslovija, koja je do Prvog svetskog rata radila u Reljevu, a izmedju dva svetska rata u Sarajevu, ugasila se u stradanjima Srpske pravoslavne crkve i njenog vernog naroda 1941. godine. Muzej stare crkve u Sarajevu svojim eksponatima recito govori o poboznim i kulturnim nastojanjima pravoslavnih Srba Sarajeva i Dabrobosanske eparhije u proslim vekovima.

Od dabrobosanskih mitropolita koji su rezidovali u Banji, danas se zna za Josifa (1575) i za Gavrila Avramovica (1575–1588), koji je preneo sediste u Rmanj, a zatim preko Like presao na austrijsku Slavonsku krajinu. Po raznim manastirima u zapadnoj Bosni su rezidovali: Aksentije (1589–1601), Teodor (1601–1619), Makarije (1620), Isaija II (1628–1635), Longin (1657), Hristifor (1671–1681), Atanasije Ljubojevic (1681–1688), Visarion (1690–1708), Isaija III (1708–1709) i Mojsije Petrovic (1709–1713).

Posle ukidanja Pecke patrijarsije (1766), Carigradska patrijarsija je dovodila ovamo za mitropolite mahom Grke (fanariote). To su bili: Danilo (1769), Kiril (1776–1779), Venedikt Kraljevic (1805–1808), Kalinik (1809–1817), Venijamin (1817–1835), Amvrosije (1835–1840), Ignjatije I (1841–1850), Prokopije (1851–1853), Dionisije I (1856–1860), Ignjatije II (1861–1868), Dionisije II Ilic (1868–1871), Pajsije (1871–1874) i Antim (1874–1880).

Nakon sklopljene konvencije izmedju Austrije i Carigradske patrijarsije (1880), mitropolit Antim je odstupio, a za mitropolita dabrobosanskog dosao je Sava Kosanovic (1881–1885); zatim, Djordje Nikolajevic (1885–1896), Nikolaj Mandic (1896–1907), Evgenije Letica (1907–1920), Petar Zimonjic (1921–1941), koji je mucenicki postradao od ustaske ruke, Nektarije Krulj (1947–1966) i Vladislav Mitrovic (1967–1992). Sadasnji mitropolit je Nikolaj (Mrdja).

Mitropolit dabrobosanski Petar (Zimonjic)Dabrobosanska mitropolija dozivela je velika stradanja u Drugom svetskom ratu. Mucki je ubijeno 16 svestenika i tri kaludjera. Kada su bliski saradnici upozorili dabrobosanskog mitropolita Petra Zimonjica da mu preti opasnost od ustasa, on je, pored ostalog, odgovorio: „Ja sam narodni pastir, pa me veze duznost da sa svojim narodom delim dobro i zlo." Ustase su ga uhapsile 12. maja 1941. godine i odvele u Sarajevo. Pre hapsenja, svojim svestenicima je porucio: „Ostanite na svojim parohijama, pa sta bude narodu nek’ bude i vama." Iz Sarajeva je premesten u Zagreb, gde je dobio robijaski broj 34; a iz Zagreba u Korenicu, odakle je 15. jula 1941. godine otpremljen u Gospic. Kroz sve dane tamnicenja, mucen je i ponizavan na razne nacine. Bacen je u jamu Jadovno na Velebitu, sa 55 pravoslavnih svestenika.

Na podrucju Dabrobosanske eparhije u ovom ratu (1991–1995), poruseno je 23, a osteceno 13 hramova. Sruseno je 11 parohijskih domova i ostalih crkvenih zdanja, a tri parohijska doma su ostecena. Na podrucju ove eparhije, srpske svetinje podjednako su unistavali muslimanski fundamentalisti i hrvatski nacionalisti. O tim zlodelima svedoce brojni primeri. Crkva Svetog Djordja u Kopaci (Donja Sopotnica) zaduzbina je Herceg Stjepana iz 1446. godine. Od 1529. do 1531. godine pri ovom hramu je postojala srpska stamparija. Tokom 1993. godine, muslimanski fundamentalisti su je opljackali, a potom zapalili. Porusili su i spomen-obelezje pored crkve, i bagerima unistili srpsko groblje.

Crkva Preobrazenja Gospodnjeg u Jabuki kod Srbinja (Foce) obnovljena je i osvecena 15. avgusta 1991. godine. Nepunu godinu dana kasnije, 23. jula 1992, ustase su je minirale i potpuno srusile. Srpsko groblje pored crkve takodje je unisteno.

Hram Svetog velikomucenika Georgija u Trnovu podignut je 1886, a generalno obnovljen 1986. godine. Muslimani su ovu crkvu najpre opljackali, a potom (jula meseca 1992. godine) zapalili. Svestenika trnovskog Nedeljka Popovica su posle zverskog mucenja ubili 10. juna 1992. godine u Godinjskim Barama, nedaleko od Trnova. Prilikom oslobodjenja Trnova, pronadjen je njegov grob, a zemni ostaci preneti su u Trnovo i sahranjeni u crkvenoj porti.

 

Sarajevo

Saborna crkva Rodjenja Presvete Bogorodice – podignuta 1872. godine. Dosta ostecena, ne vrsi se bogosluzenje (1991–1995).

Zgrada Mitropolije. Granatirana 1992. godine i tom prilikom jedan deo zgrade izgoreo zajedno sa bibliotekom i arhivom. Prethodno opljackana.

Stara crkva Svetih arhangela Mihaila i Gavrila – iz XV veka. Granatirana sedam puta, ostecena (1991–1993).

 

Sarajevo (Dobrinja)

Crkva Svetog cara Lazara – u izgradnji. Ostecena 1992. godine.

 

Sarajevo (Novo)

Crkva Preobrazenja Gospodnjeg – podignuta 1939. godine. Opljackana i demolirana 1992. godine.

 

Biljesevo

Biljesevo, oltarska apsida, 1992.

Crkva Svetog Jovana Krstitelja – podignuta 1905. godine. Spaljena od strane muslimana 1992. godine. Parohijski dom demoliran i spaljen od muslimana 1992. godine. Groblje oskrnavljeno (1991–1995).

 

Blagaj

Blagaj, izgled crkve pre miniranja    Blagaj, crkva, 1995.

Crkva Svetog velikomucenika Georgija – podignuta 1853. godine. Obnavljana nekoliko puta. Minirana i sravnjena sa zemljom 1995. godine. Parohijski dom zapaljen od Hrvata i muslimana 1995. godine.

 

Blazuj

Crkva Svetog Save Srpskog – podignuta 1895. godine. Pogodjena granatom 1992. godine. Obnovljena.

 

Bugojno

Crkva Rodjenja Presvete Bogorodice – podignuta 1853. godine. Srusena od muslimanske i hrvatske armije tokom ratnih operacija 15. decembra 1992. godine. Nije za upotrebu. (ECMM No. 2/95, 33). Novi parohijski dom srusen 1992. godine od strane Hrvata.

 

Visoko

Crkva Svetog velikomucenika Prokopija – podignuta 1857. Ostecena i demolirana 1992. godine, Iznutra potpuno unistena i prekopana u oltarskom delu 1995. Parohijski dom nasilno useljen 1995. godine.

 

Vitovlje (kod Travnika)

Crkva zapaljena 1995. godine od muslimana.

 

Vukovsko (Donje)

Crkva Uspenja Presvete Bogorodice – podignuta 1864. godine. Provaljena i ostecena, prozori polupani. Ikone i druge crkvene predmete uzeo HVO (ECMM, No. 2/95,16).

 

Golo Brdo

Crkva Zaceca Svetog Jovana Krstitelja – podignuta 1986. godine. Spaljena i srusena 1992. Parohijski dom spaljen i srusen od strane muslimana 1992. godine.

 

Gorazde (Sopotnica-Kopaci)

Crkva Svetog velikomucenika Georgija (u narodu poznata kao Donja Sopotnica) – sagradio Herceg Stjepan 1446. godine. Od 1529. do 1531. godine, pri crkvi bila prva srpska stamparija na ovom podrucju. Tokom vekova obnavljana nekoliko puta. Muslimani crkvu opljackali, a potom zapalili 1993. godine. Pomocni objekti pored crkve zapaljeni 1992. Pravoslavno groblje unisteno bagerom 1993. godine.

Gorazde (Sopotnica-Kopaci), 1994.

Gorazde

Kapela opljackana i srusena od muslimana 1992. godine. Parohijski dom opljackan i srusen od strane muslimana 1992. godine.

 

Donji Malovan (kod Kupresa)

Crkva Svetog kneza Lazara Kosovskog – podignuta 1971. godine. Granatirana 1992. Obnovljena i ponovo granatirana i zapaljena od strane HVO novembra 1994. godine. Nije za upotrebu (ECMM, No. 2/95, 19).

 

Zavidovici

Crkva Svetog Save Srpskog – podignuta 1912. godine. Opljackana i demolirana 1992. godine.

 

Zavidovici (Cardak)

Crkva Svetog Nikole – podignuta 1984. godine. Zapaljena od strane muslimana 1992. godine.

 

Zenica

Crkva Rodjenja Presvete Bogorodice – podignuta 1886. godine. Ostecena (krov i fasada) 6. juna i 27. decembra 1992. godine od strane HOS-a i lokalnih snaga. Vrsi se bogosluzenje (ECMM, No. 1/94, 70). U parohiji sruseno 9 seoskih kapela (1991–1995).

 

Jabuka (Ustikolina)

Jabuka, crkva nakon miniranja, 1992.

Crkva Preobrazenja Gospodnjeg – podignuta 1937. godine. Obnovljena i ponovo osvecena 15. avgusta 1991. godine. Minirana i potpuno srusena od ustasa 23. jula 1992. Groblje pored crkve poruseno 1992. godine.

 

Kakanj

Crkva Svetih apostola Petra i Pavla. Ostecena fasada crkve i razbijeni prozori (1991–1995).

 

Kiseljak (kod Sarajeva)

Crkva Svetog proroka Ilije – podignuta 1937. godine. Ostecena 1992. godine.

 

Pazaric

Crkva Svetih apostola Petra i Pavla – podignuta 1896. godine. Zapaljena i sravnjena sa zemljom 1992. od strane muslimana. Parohijski dom zapaljen 1992. godine.

 

Ravno

Crkva Svetog proroka Ilije. Zapaljena od Hrvata 1995. godine.

 

Stog (kod Zavidovica)

Crkva Svetog velikomucenika Georgija – podignuta 1912. godine. Zapaljena, potom srusena i sravnjena sa zemljom od strane muslimana 1995. godine. Parohijski dom zapaljen, potom srusen i sravnjen sa zemljom od strane muslimana 1995. Svetosavski dom sravnjen sa zemljom 1995. godine.

 

Trnovo

Trnovo, crkva, avgust 1993.

Crkva Svetog velikomucenika Georgija – podignuta 1886. godine. Obnovljena i osvecena na stogodisnjicu 1986. godine. Porusena i opljackana od strane muslimana jula 1992. Paroha trnovskog, Nedeljka Popovica, islamski fanatici ubili nakon zverskog mucenja 10. juna 1992. godine u Godinjskim Barama, nedaleko od Trnova. Njegovo telo pronadjeno prilikom oslobadjanja Trnova i sahranjeno u crkvenom dvoristu. Parohijski dom zapaljen od muslimana 1992. godine.

 

Turbe (kod Travnika)

Crkva Svetog Jovana Krstitelja – podignuta 1970. godine. Ostecena i opljackana 1992. Ne vrsi se bogosluzenje. Parohijski dom zapaljen 1992. godine.

 

Foca

Deo zgrada Crkvene opstine, koji je sluzio za prodaju sveca, izgoreo 1992. godine.

 

Hadzici

Hadzici, crkva, 1995.

Crkva Rodjenja Presvete Bogorodice – podignuta 1937. godine. Pogodjena granatom 1995. godine (unisten krov sa kupolom). Obnovljena.

 

Napomena: Po Dejtonskom sporazumu od 19. marta 1996. godine, ostaju napustene crkve u: Ilijasu, Reljevu, Blazuju, Hadzicima, Nisicu, Praci i Ustikolinama. Srpski narod se iselio, svestenstvo poslednje napusta te prostore.

Нема коментара:

Постави коментар

Пратиоци

Основни подаци о мени

11000 Beograd,Marka Oreškovića 38, artpress@ptt.rs žiro račun 355-0003200199249-79 PIB 107765521 http://art-press.blogspot.com/